Öncelikli Alanlar / Kaza Kara Noktaları
3. KAZA KARA NOKTALARININ İYİLEŞTİRİLMESİ VE ETKİN, SÜREKLİ, YOĞUN DENETİMLER YOLUYLA CAN KAYIPLARININ ÖNLENMESİ
Dünyada trafik kazalarının yoğunlukla meydana geldiği yol kesimlerinin ifade edilmesi amacıyla kullanılan “Kaza Kara Noktası (Accident Black Spot)” terimi, genel olarak belli bir kaza türünde yoğunlaşma görülen yol kesimlerini tanımlamak için kullanılmaktadır. Diğer bir deyişle, kaza meydana gelen her nokta değil, belli kaza türünün yoğunlaştığı yol kesimi ve noktalara, kaza kara noktası denilmektedir. Trafik güvenliğinin sağlanması ve kaza sayılarının düşürülmesi hedefli çalışmalarda, kaza kara noktalarının belirlenmesi ve iyileştirilmesi önem kazanmaktadır.
Kaza kara noktalarının ortadan kaldırılarak bu yol kesimlerinde ölüm ve yaralanmaların önlenmesi trafik güvenliğinin sağlanması açısından son derece önemlidir. Geniş kapsamlı bir trafik güvenliği stratejisinin odaklanması gereken noktalardan bir tanesi de kaza kara noktalarının, kazaların mükerrer olarak meydana geldiği yerler olmaktan çıkarılmasıdır.
Karayolu altyapı yatırımlarının ortalama ömrünün 25 yıl olduğu düşünüldüğünde, kaza kara noktalarının belirlenmesinde trafik kazalarının geçmiş yıllara göre dağılımının gösterdiği mekânsal analiz yöntemleri ile karayolu altyapısının güvenliğinin sağlanmasına ilişkin usullerin birlikte kullanılmasının ve bu alanda yapılacak yatırımların sadece 2021-2030 Karayolu Trafik Güvenliği Strateji Belgesinin uygulama süresiyle sınırlı kalmayarak daha uzun yıllar devam edeceğinin göz önünde bulundurulması gerekmektedir.
Kara noktaların belirlenmesine yönelik birçok matematiksel ve istatistiksel metodlar kullanılmakta olup, günümüzde farklı yaklaşımların geliştirilmesi devam etmektedir.
Bazı Avrupa Birliği ülkelerinde (Avusturya, Belçika, Almanya, Macaristan, Danimarka, Norveç, Portekiz ve İsviçre) kara nokta belirleme çalışmaları incelendiğinde, bu ülkelerde genellikle kaza sayısı sayımı prensibine dayalı kara nokta belirleme tekniklerinin kullanıldığı, farklı olarak ise Danimarka’da Poisson dağılımına dayanan ve Portekiz'de de Ampirik Bayes tekniğine dayanan modeller kullanılarak kara noktaların belirlenmeye çalışıldığı görülmektedir.62 Bu tür noktaların tespiti için ülkemizde “Oran Kalite Kontrol Yöntemi” adı verilen istatistiksel bir metod kullanılmakta ve Türkiye genelindeki devlet yolları üzerinde yer alan kaza kara noktaları saptanmaktadır.63
Ayrıca, 01.10.2018 tarih ve 30572 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Karayolu Altyapısı Güvenlik Yönetimi Hakkında Yönetmeliğe göre; kaza yoğunluğu yüksek olan kesimlerin sıralamasında, üç yıldan fazla süre trafiğe açık olan ve trafik hacmine oranla çok sayıda ölümlü kazanın meydana geldiği karayolu kesimlerinin tanımlanması, analiz edilmesi ve sıralanması yöntemi takip edilmektedir.
Yine yapılan çalışmalara göre kaza kara noktalarının oluştuğu başlıca yerler arasında; Eş düzey kavşaklar, yerleşim yeri geçişleri, iniş çıkış eğimleri, tesis önleri (akaryakıt tesisleri gibi), altyapı tesislerinin hatalara sahip olduğu yerler, yol mühendisliğinden kaynaklanan hatalı yollar, trafik işaretlerinin ve sinyalizasyonunun yetersiz olduğu yerler ile yol aydınlatmasının yetersiz olduğu yerler sayılmaktadır.64
Uluslararası çalışmalardan elde edilen sonuçlara göre, kaza kara noktalarının iyileştirilmesinde tercih edilecek tedbirlerin kaza önleme potansiyeli aşağıdaki tabloda gösterilmiştir;
|
Tedbirin Türü |
Kaza azaltma potansiyeli (%) |
|
Karayolu Standartları |
|
|
Karayolu stardardının yükseltilmesi |
19-33 |
|
Şerit sayısının artırılması |
22-32 |
|
Gidiş-geliş şeritlerin arasına çizgi çizilmesi |
40 |
|
Sağa dönüşe şerit tahsisi |
40 |
|
Servis yolu |
20-40 |
|
Hızın 70 km/s ten 50 km/s düşürülmesi |
10-30 |
|
Hızın 90 km/s ten 60 km/s düşürülmesi |
17-40 |
|
Yatay Hizalama |
|
|
Yol geometrisinin geliştirilmesi |
20-80 |
|
Kurp yarıçapın geliştirilmesi |
33-50 |
Tablo: Kaza Kara Noktalarında Alınacak Tedbirlerin Kaza Önleme Potansiyeli
|
Tedbirin Türü |
Kaza azaltma potansiyeli (%) |
|
Karayolundaki Düşey Güzergahın İyileştirilmesi |
|
|
Yüksekliğin geliştirilmesi |
50 |
|
Geçme şeridi |
11-43 |
|
Tırmanma şeridi |
10-40 |
|
Yol Yapısı |
|
|
Şerit genişletme |
12-47 |
|
Kayma önleme direncinin artırılması |
18-74 |
|
Banket genişletme |
10-40 |
|
Kavşak Dizaynı |
|
|
Kavşak iç alanlarında sarsma yüzeyi oluşturulması |
40-95 |
|
Y kavşak biçiminden T kavşak biçimine geçiş |
15-50 |
|
Kavşaklarda sağa dönüşün tam kontrollü hale getirilmesi |
45 |
|
Kontrolsüz kavşakların dönel kavşak haline getirilmesi |
25-81 |
|
Trafik işareti olan kavşakların dönel kavşak haline getirilmesi |
25-50 |
|
Kontrolsüz kavşakların dönel kavşak haline getirilmesi |
40-47 |
|
Dönüşe ayrılmış kavşaklar |
10-60 |
|
Ada yapılması |
39 |
|
Şehiriçi yollarda dönme cebinin yapılması |
30 |
|
Şehirdışı yollarda dönme cebinin yapılması |
45 |
|
Kırmızı ışık kameraları |
10 |
|
Trafik kolluğu denetimlerinin yapılması |
7-25 |
|
Trafik Kontrolü |
|
|
Kavşaklarda ışıklı düzenlemeler |
22-48 |
|
Kavşaklara yönlendirme ışıklarının konulması |
14-58 |
|
Yol kenarı ışıklandırmaları |
19-24 |
|
Işık ve işaretlerin görünürlüğünün artırılması |
24-92 |
|
Dur levhaları |
47 |
|
Hız bilgilendirme levhaları |
23-36 |
|
Uyarı/bilgilendirme levhaları |
20 |
|
Azami hızın azaltılması |
16-19 |
|
Dur/Yol ver levhası |
59-80 |
|
Dur levhası |
33-90 |
|
Yol kenarına park etmenin yasaklanması |
10-25 |
|
Görünürlük |
|
|
Şerit işaretleri |
14-19 |
|
Yol kenarı işaretleri |
8-35 |
|
Sarı bariyer işaretlemeleri |
24-52 |
|
Kaldırım kenarlarının reflektif hale getirilmesi |
6-18 |
|
Aydınlatmanın artırılması |
5-75 |
|
Tedbirin Türü |
Kaza azaltma potansiyeli (%) |
|
Çarpışma Önleyici Tedbirler |
|
|
Orta bariyer |
14-27 |
|
Yan bariyer |
15-60 |
|
Kırılabilir işaret levhaları |
30 |
|
Şehirdışı yol kenarlarından ağaçların uzaklaştırılması |
10 |
|
Yol kenarındaki bentlerin iyileştirilmesi |
40 |
|
Yayalara İlişkin İyileştirmeler |
|
|
Yaya yürüme yollarının yapılması |
33-44 |
|
Yaya geçitlerinin yapılması |
13-34 |
|
Yaya geçitlerinin zemininin yükseltilmesi |
5-50 |
|
Butonlu yaya geçidi yapılması |
21-83 |
|
Bisikletlere ilişkin iyileştirmeler |
|
|
Bisiklet yolu düzenlemeleri |
33-56 |
|
Bisiklet yolu geçişlerinde ışıklı düzenlemeler |
10-15 |
|
Kavşaklarda bisiklet yolu dur çizgisinin ileri alınması |
35 |
|
Trafiğin Sakinleştirilmesi |
|
|
30 km/s bölgelerinin oluşturulması |
10-80 |
|
Sarsma bandı şerit çizgileri |
27-50 |
|
Konfor bozucular ve tümsekler |
20-80 |
Yol kullanıcılarının güvenli, konforlu ve kesintisiz ulaşım ihtiyacını karşılamak amacıyla kaza kara noktalarının yönetimi (Blackspot Management-BSM) kapsamında kazaların yüksek frekansla meydana geldiği yol kesimlerinin ve kavşak noktalarının mikro ölçekte yapılan incelemeler çerçevesinde KGM tarafından;
2003 ile 2019 yılları arasında toplam 1614 kaza kara noktası ve kaza potansiyeli yüksek kesimlerde iyileştirme yapılmış olup, 2019'da iyileştirilmesi yapılan kaza kara noktası sayısı ise 101’dir. 2020 yılında iyileştirme planı yapılan kaza kara noktaları ise haritada gösterilmiştir.
Harita: 2020 Yılında İyileştirme Çalışması Yapılması Planlanan Kaza Kara Noktaları (KGM)
2014 ve 2018 yıllarını kapsayan dönemde şehirlerarası karayolları üzerinde meydana gelen trafik kazalarının incelenmesi sonucunda 2.755 kaza yoğun yol kesiminin tespiti yapılmış, trafik denetimlerinin bu yol kesimlerinde yoğunlaştırılması sağlanarak kazaların meydana gelmeden önlenmesine yönelik çalışmalar yürütülmüştür.
Son üç yılda şehirlerarası karayolları üzerinde meydana gelen toplam 84.638 ölümlü ve yaralanmalı trafik kazalarının incelenmesi sonucunda ölümlü ve yaralanmalı kazaların yoğunlaştığı 1.477 yol kesiminin tespiti yapılmıştır. Tespiti yapılan bu yol kesimlerinde son üç yılda toplam can kaybının 902 ve yaralı sayısının ise 27.731 olduğu yapılan çalışmalardan anlaşılmıştır.
Tüm çalışmalara rağmen “dinamik” bir özellik gösteren karayolu kazalarının yoğunlaştığı yol kesimleri ile ilgili olarak da aynı şekilde “dinamik” çalışmalar yürütülmesi gerekmektedir.
KAZA KARA NOKTALARI
STRATEJİK AMAÇ: Şehiriçi ve Şehirdışı Karayolu Ağındaki Kaza Kara Noktalarının Bilimsel Yöntemlerle Tespitinin Yapılması, İyileştirilmelerinin Sağlanarak, Etkin, Sürekli ve Yoğun Denetimler Yoluyla Can Kayıplarının Önlenmesi
KILAVUZ STRATEJİLER VE ÖNERİLER
1. Tüm karayollarının güvenli sistem yaklaşımının temel ilkeleri çerçevesinde gözden geçirilmesi ve yeni yapılan yolların da bu yaklaşıma göre dizayn edilmesi,
2. “Kendini ifade eden ve uyumu kolay yollar ile affedici yol çevresi” yaklaşımı çerçevesinde yolun yapısı ve çevresine ilişkin geliştirilen tedbirlerin tüm yol ağına tatbik edilmesi,
3. 2008/96/EC sayılı “Karayolu Altyapısı Güvenlik Yönetimi” konulu AB direktifi’nin tüm yollarda uygulanması,
4. Belediyelerin sorumluluğunda olan yollar dâhil olmak üzere, karayolu işaret ve levhalarının standardize edilmesi ve bu standartlara uygunluğun denetiminin yapılması,
5. Kaza kara nokta iyileştirmelerinin amacının can kayıplarının, maddi zararın ve trafik kazalarının sosyal ve ekonomik maliyetlerinin azaltılması olduğundan hareketle, trafik güvenliğinin sağlanması bağlamında etkili olan diğer tüm paydaşlarla işbirliği içerisinde, trafik kazası yoğunluğu bulunan yol kesimlerinde uygun bütçeli iyileştirmelerin yapılması ve denetleme, kampanyalar, eğitim, bilgilendirme faaliyetleri gibi diğer kaza önleme yöntemlerinin de koordineli olarak yerine getirilmesi,
6. Kaza kara noktalarıyla ilgili çalışmaların şehiriçi yollardan sorumlu belediyeler tarafından yerine getirilmesi,
7. Kaza kara noktalarının iyileştirilmesi çalışmalarında uluslararası çalışmalar ve örnek ülke uygulamaları dâhil olmak üzere mukayeseli analizlerin yapılması,
8. Kaza kara noktalarında meydana gelen ölüm ve ciddi yaralanma ile sonuçlanan tüm trafik kazalarında derinlemesine kaza araştırma çalışmalarının yapılması,
9. Derinlemesine kaza araştırması yapmaya uygun veri tabanlarının araştırma ekiplerinin tam kullanımına sunulması.