10. İzleme ve Değerlendirme Göstergeleri
Trafik Güvenliği Stratejisi 2030 hedeflerine ulaşılması amacıyla kaydedilen ilerlemenin izlenmesi ve politika müdahale performansının değerlendirilmesi, trafik güvenliği idare kapasitesi için önemli bir sorumluluktur.
Strateji Belgesi ile paydaş kurumlara verilen görevlerin eşgüdüm içinde yürütülmesinin izlenmesi amacıyla, oluşturulan Eşgüdüm Kurulu’nun İçişleri Bakanı başkanlığında toplanması, sekretaryasının Emniyet Genel Müdürlüğü Trafik Başkanlığı tarafından yerine getirilerek 6 aylık değerlendirmelerle birlikte yıllık performans izleme toplantılarının yapılarak raporlama mekanizmalarının geliştirilmiş olması, Strateji Belgesinin sağlıklı olarak yürütülmesi izleme aracı olarak önem taşımaktadır.
Strateji Belgesi kapsamında hayata geçirilen faaliyetlerin izlenmesi için 3 tür gösterge kullanılacaktır;276
- Sonuç göstergeleri,
- Çıktı göstergeleri,
- Sistem girdileri.
TRAFİK GÜVENLİĞİ GÖSTERGELERİ
Trafik güvenliği göstergeleri olarak; Sonuç göstergeleri, sistem göstergeleri ve çıktı göstergeleri 3 grupta değerlendirilecektir. Bu göstergeler;
1- Sonuç göstergeleri:
Politika, amaç ve hedefler açısından nerede olduğumuzu gösterecektir.
2- Çıktı göstergeleri:
Türkiye’de karayolu güvenliği için ana risk faktörleri konusundaki performansımızı gösterecektir. Trafik güvenliğini artırmaya yönelik söz konusu risk faktörlerini etkileme çabalarımızın ne kadar iyi olduğunu göstermesi beklenmektedir.
3- Sistem girdilerine ilişkin göstergeler:
Belirli bir politika müdahalesinin uygulanmasında ne kadar ilerleme kaydettiğimizi gösterecektir.
1. SONUÇ GÖSTERGELERİ
Kurgulanan trafik güvenliği sistemi, alınan tedbirler ve eşgüdümlü çalışmalar sonucunda elde edilecek somut sonuçların sayısal olarak ifade edilmesidir.
Strateji Belgesinin hedefi olan 2030 yılına kadar trafik kazası ölümlerinin ve ciddi yaralanmaların %50 azaltılması ve 2050 yılı genel hedefi olan sıfır can kaybı ve ciddi yaralanma hedefinin somutlaştırılmış halidir.
Alt çalışma grupları tarafından üçer aylık değerlendirmelere ilişkin raporların, yılda iki defa toplanan Eşgüdüm Kurulu tarafından görüşülerek, iyileşmeler ve gelişmelerin değerlendirilmesiyle raporlanacaktır. Raporlama dönemlerindeki;
- Can kaybı sayısı,277
- Ciddi yaralanma sayısı,278
- Ölümlü ve yaralanmalı trafik kazası sayısı, bir önceki dönem ile gelişimin tespitine yarayacak diğer göstergelerle birlikte mukayese edilecektir.
İzleme döneminde yukarıdaki 3 başlıkta iyi yönde azalma sağlanamamış olması başarısızlık olarak değerlendirilmeyecek ve girdiler ile sistem göstergeleri incelemeye alınarak, gelecek dönem için yapılması gerekli olan kılavuz stratejiler belirlenecektir.
2. ÇIKTI GÖSTERGELERİ
Toplam 10 çıktı göstergesi bulunmakta olup, çıktı göstergeleri Sonuç Göstergelerine ulaşılması için sağlanan davranış değişikliğinin ölçülmesi amacıyla kullanılacaktır.
|
ÇIKTI GÖSTERGELERİ |
2030 HEDEFLERİ |
|
1. Hız sınırlarına uyan araçların oranı |
%95 |
|
2. Emniyet kemeri kullanım oranı |
%100 |
|
3. Koruyucu başlık (kask) kullanım oranı |
%100 |
|
4. Çocuk koruma sistemlerinin kullanım oranı |
%100 |
|
5. Alkol ve uyuşturucu madde etkisinde araç kullanmayan sürücülerin oranı |
%95 |
|
6. Araç kullanırken cep telefonu kullanmayan sürücülerin oranı |
%95 |
|
7. Hedef planlı denetimlerin gerçekleşme oranı |
%100 |
|
8. Kaza bildirimi ile ambulansın olay mahalline varışı arasında geçen süre |
8 dakika veya daha az |
|
9. Trafikteki beş yaşından büyük araçların yüzdesi |
%60 |
|
10. Altyapı güvenlik teftişine tabi tutulan karayollarının kendi içindeki oranı (TürkiyeTrans-Avrupa karayolu ağı) |
%90 |
Bu Strateji Belgesi çerçevesinde yerine getirilmesi planlanan çalışmalarla vatandaşların trafik kurallarına daha fazla riayet etmeleri, kendilerinin veya başkalarının hayatını tehlikeye atacak riskli davranışlardan kaçınmaları, yukarıdaki tabloda belirtilen hedeflere ulaşılmasında katkıları alınmaya çalışılacaktır.
EGM Trafik Başkanlığı kayıtlarında yapılan incelemeye göre;
2019 yılında ülkemiz genelinde ölüm ve yaralanma ile sonuçlanan kazaların %76’sı yerleşim yerlerinin içinde meydana gelmesine rağmen, işletme hızı yüksek olan otoyollar, devlet ve il yollarındaki aşırı hıza bağlı kazalar nedeniyle can kayıplarının %68’lik bölümü yerleşim yeri dışında meydana gelmiştir.
Yine aynı incelemeye göre meydana gelen can kayıplarının yaklaşık;
•%66’sının yerleşim yerlerinin dışında olduğu,
•%13’üne yandan çarpmalı kazaların neden olduğu,
•%16’sının yayaları içerdiği,
•%40’ının gece veya alacakaranlıkta olduğu,
•%20’sinin kavşaklarda gerçekleştiği,
•%60’ının ise tek araçlı kaza şeklinde olduğu görülmektedir.
Ölümlü ve yaralanmalı trafik kazalarının önemli oranda azaltılabilmesi için; can kayıplarının yaklaşık %40’ının sebebi olarak görülen “aşırı ve uygunsuz hızla” etkin şekilde mücadele edilmesi ve yukarıda tablo halinde sunulan çıktı göstergelerinin yerine getirilmesi gerekmektedir.
3. SİSTEM GİRDİLERİNE İLİŞKİN GÖSTERGELER
Bu göstergeler, trafik güvenliğinin sağlanması ve 2030 ile 2050 hedeflerine ulaşılması için paydaş kurumlar tarafından gösterilecek çabanın ve sunulacak katkının anlaşılması amacıyla belirlenen göstergelerdir. Bu göstergelerin her biri, Eşgüdüm Kurulu tarafından, ilgili ve sorumlu paydaş kurumların raporlarına istinaden 6 aylık periyotlar ve yıllık ilerleme raporları ile sürekli olarak izlenecektir.
Sistem girdilerine ilişkin göstergeler kapsamında;
1.Hız
2.Emniyet Kemeri
3.Koruyucu Başlık
4.Çocuk koruma sistemi
5.Alkol / uyuşturucu madde etkisi altında araç kullanma
6.Cep telefonu
7.Hedef planlı denetimler
8.Trafik kazası sonrası bakım ve tedavi
9.Araç güvenliği
10.Altyapı, alanlarında tespit edilen her bir girdi göstergesinin tanımı, gerekçesi ve gereklilikleri aşağıda tablolar halinde verilmiştir:
HIZ
Gerekçe: Hız, kazaya en çok neden olan faktörlerinden biri olup, aynı zamanda kazanın sonuçlarına da etki
etmektedir.
Tanım: Hız sınırına uyan araçların yüzdesi
|
Metodolojik Boyut |
|
|
Boyut |
Asgari Gereksinimler |
|
Yol türü kapsamı |
Otoyollar, devlet/il yolları, kentsel ve kırsal yollar. |
|
Araç türü (Sonuçlar her araç için ayrı ayrı sunulmalıdır) |
• Binek araçlar, • Minibüsler, • Otobüsler, • 3,5 T’den ağır kamyonlar, • Kamyonetler, • Motorlu iki tekerlekliler |
|
Lokasyon |
Ölçümler sabit ve mobil kameralardan uzakta yapılmalıdır. Ölçüm yerinin seçimi, yol ağının yol bölümlerinin rastgele örneklenmesine dayanmalı ve yol bölümlerinin örneği yol türüne göre sınıflandırılmalıdır. |
|
Gün içindeki zaman dilimi |
Ölçümler hem gece hem de gündüz yapılmalıdır. Ölçümler akan trafik koşullarında olmalıdır. |
|
Haftanın günü |
Ölçümler Salı, Çarşamba veya Perşembe günleri yapılacaktır. Haftasonu ölçümleri ayrı bir tablo halinde gösterilmelidir. |
|
Hava Koşulları |
Ölçümler kötü hava koşullarında (örneğin şiddetli yağmur, kar, buz, kuvvetli rüzgâr veya sis) yapılmamalıdır. |
|
Tolerans |
Ölçüm cihazının hata payının ötesinde tolerans gösterilmemeli, kaydedilen değerler ölçülen değerlere eşit olmalıdır. |
EMNİYET KEMERİ
Gerekçe: Emniyet kemeri kullanımı pasif güvenliğin önemli bir unsurudur. Ölümcül veya ciddi şekilde yaralanmayla sonuçlanan bir kazaya karışan araç yolcularının önemli bir kısmı emniyet kemeri kullanmamaktadır.
Tanım: Emniyet kemerini kullanan sürücü ve yolcuların yüzdesi
|
Metodolojik Boyut |
|
|
Boyut |
Asgari Gereksinimler |
|
Veri toplama yöntemi |
Doğrudan gözlem veya mümkünse kamera kullanılarak |
|
Yol türü kapsamı |
Otoyollar, devlet/il yolları, kentsel ve kırsal yollar. |
|
Araç türü (Sonuçlar her araç için ayrı ayrı sunulmalıdır) |
• Binek araçlar, • Minibüsler, • Otobüsler, • 3,5 T’den ağır kamyonlar, • Kamyonetler, |
|
Ön ve arka koltuklar |
Binek otomobillerde, sonuçlar ön ve arka koltuklar için ayrı ayrı sunulmalıdır. |
|
Lokasyon |
Şehrin farklı noktalarında farklı zamanlarda rastgele örnekleme |
|
Gün içindeki zaman dilimi |
Gündüz ve gece saatlerinde gözlemler |
|
Haftanın günü |
Haftaiçi ve haftasonu için ayrı gözlemler yapılır ve veriler ayrı ayrı gösterilir |
KORUYUCU BAŞLIK
Gerekçe: Koruyucu kask kullanımı iki tekerlekli araç ve bisiklet sürücü ve yolcuları için (zorunlu olan) ve
bisikletliler için önemli bir pasif güvenlik önlemi olarak kabul edilir.
Tanım: Koruyucu kask takan iki tekerlekli araç ve bisiklet sürücü ve yolcularının yüzdesi
|
Metodolojik Boyut |
|
|
Boyut |
Asgari Gereksinimler |
|
Veri toplama yöntemi |
Doğrudan gözlem veya mümkünse kamera kullanılarak |
|
Yol türü kapsamı (Sonuçlar 4 farklı yol türü için ayrı ayrı sunulmalıdır) |
Otoyollar, devlet/il yolları, kentsel ve kırsal yollar. |
|
Araç türü (Sonuçlar sürücü ve yolcular için ayrıştırılmalıdır) |
Gösterge, elektrikli iki tekerlekli araç sürücülerini ve yolcularını içermelidir. |
|
Lokasyon |
Şehrin farklı noktalarında farklı zamanlarda rastgele örnekleme |
|
Gün içindeki zaman dilimi |
Gündüz ve gece saatlerinde gözlemler |
|
Haftanın günü |
Haftaiçi ve haftasonu için ayrı gözlemler yapılır ve veriler ayrı ayrı gösterilir. |
ÇOCUK KORUMA SİSTEMİ
Gerekçe: Çocuk koruma sistemlerinin kullanılması pasif güvenliğin önemli bir unsurudur. Ölümcül veya ciddi şekilde yaralanan araç yolcularının önemli bir bölümü çocuk koruma sistemlerini doğru şekilde kullanmamıştır.
Tanım: Çocuk koruma sistemlerini doğru kullanan araç yolcularının yüzdesi
|
Metodolojik Boyut |
|
|
Boyut |
Asgari Gereksinimler |
|
Veri toplama yöntemi |
Doğrudan gözlem veya mümkünse kamera kullanılarak |
|
Yol türü kapsamı (Sonuçlar 4 farklı yol türü için ayrı ayrı sunulmalıdır) |
Otoyollar, devlet/il yolları, kentsel ve kırsal yollar. |
|
Araç türü |
Binek otomobiller |
|
Ön ve arka koltuklar |
Tespitler ayrı ayrı yapılmalıdır |
|
Emniyet kemerleri ve çocuk koruma sistemleri |
Veri toplamada emniyet kemeri (çocuklar için) ve çocuk koruma sistemlerine ilişkin veriler birbiriyle ayrıştırılmalıdır |
|
Lokasyon |
Şehrin farklı noktalarında farklı zamanlarda rastgele örnekleme |
|
Gün içindeki zaman dilimi |
Gündüz saatlerinde gözlemler |
|
Haftanın günü |
Haftaiçi ve haftasonu için ayrı gözlemler yapılır ve veriler ayrı ayrı gösterilir |
ALKOL / UYUŞTURUCU MADDE ETKİSİ ALTINDA ARAÇ KULLANMA
Gerekçe: Alkol ve uyuşturucu madde etkisi altında iken araç kullanmak sıklıkla kazalara neden olan en önemli
faktörlerden biri olarak belirtilir.
Tanım: Kandaki alkol içeriği (BAC) yasal sınırı dâhilinde araç kullanan sürücülerin yüzdesi.
|
Metodolojik Boyut |
|
|
Boyut |
Asgari Gereksinimler |
|
Veri toplama yöntemi |
Nefes testi ile denetim faaliyetleri |
|
Yol türü kapsamı (Sonuçlar 4 farklı yol türü için ayrı ayrı sunulmalıdır) |
Otoyollar, devlet/il yolları, kentsel ve kırsal yollar. |
|
Araç türü (Sonuçlar her araç için ayrı ayrı sunulmalıdır) |
• Binek araçlar, • Minibüsler, • Otobüsler, • 3,5 T’den ağır kamyonlar, • Kamyonetler, • Motorlu iki tekerlekliler. |
|
Lokasyon |
Şehrin farklı noktalarında farklı zamanlarda rastgele örnekleme |
|
Gün içindeki zaman dilimi |
Test için herhangi bir zaman dilimi |
|
Haftanın günü |
Haftaiçi ve haftasonu için ayrı gözlemler yapılır ve veriler ayrı ayrı gösterilir. |
|
Tolerans |
Cihazın kalibrasyon ayarı |
|
Örneklem Yöntemleri |
Şüpheli araç sürücüleri veya bir yol kesiminden geçen araç sürücülerinin tümü |
|
Örnek boyutu |
Her coğrafi bölge için genelleme yapılabilecek şekilde belirlenecektir. |
CEP TELEFONU
Gerekçe: Sürücünün dikkatinin dağılması, başta akıllı telefonlar olmak üzere mobil cihazların artan kullanımı
nedeniyle son dönemde bir kaza faktörü olarak kabul edilmektedir. Son yıllarda sosyal medya ve mesajlaşma uygulamalarının yaygın kullanımı cep telefonlarının trafik güvenliğine olumsuz etkisini artırmıştır. Bu nedenle sürüş sırasında elde taşınır bir mobil cihaz kullanılması, sürücünün dikkatinin dağılması sorununu değerlendirmek için temsili olarak önerilmektedir.
Tanım: Elde taşınır bir mobil cihaz kullanmayan sürücülerin yüzdesi
|
Metodolojik Boyut |
|
|
Boyut |
Asgari Gereksinimler |
|
Veri toplama yöntemi |
Yol kenarında veya hareketli araçlardan eğitimli gözlemciler tarafından doğrudan gözlem, varsa başka alternatifler de kullanılabilir. Örneğin: Elektronik Sistemler. |
|
Yol türü kapsamı (Sonuçlar 4 farklı yol türü için ayrı ayrı sunulmalıdır) |
Otoyollar, devlet/il yolları, kentsel ve kırsal yollar. |
|
Araç/kullanıcı türü (Sonuçlar her araç için ayrı ayrı sunulmalıdır.) |
• Binek araçlar, • Minibüsler, • Otobüsler, • 3,5 T’den ağır kamyonlar, • Kamyonetler, • Motorlu iki tekerlekliler. |
|
Lokasyon |
Şehrin farklı noktalarında farklı zamanlarda rastgele örnekleme |
|
Gün içindeki zaman dilimi |
Gündüz ve gece saatlerinde gözlemler |
|
Haftanın günleri |
Haftaiçi ve haftasonu için ayrı gözlemler yapılır ve veriler ayrı ayrı gösterilir. |
TRAFİK KAZASI SONRASI BAKIM VE TEDAVİ
Gerekçe: Kaza sonrası bakım ve travma yönetimi, kaza yerinde, sağlık birimine nakil sırasında veya daha sonrasında kazanın hemen ardından verilen ilk tıbbi tedaviyi ifade eder. Kaza oluş anı ile ilk tıbbi müdahale arasında geçen süre ve yapılan ilk tedavinin kalitesi genellikle kazanın sonuçlarını en aza indirmek bakımından önemli bir role sahiptir.
Tanım: Bedensel yaralanma ile sonuçlanan bir kazanın sonrasında yapılan acil durum çağrısı ile acil durum hizmet aracının kaza mahalline intikali arasında geçen, dakika ve saniye ile ifade edilen süredir.
|
Metodolojik Boyut |
|
|
Boyut |
Asgari Gereksinimler |
|
Veri toplama yöntemi |
Ölümlü ve yaralanmalı trafik kaza yerindeki veriler kullanılacaktır. |
|
Yol türü kapsamı (Sonuçlar 4 farklı yol türü için ayrı ayrı sunulmalıdır) |
Otoyollar, devlet/il yolları, kentsel ve kırsal yollar |
|
Kaza türü |
Herhangi bir aracın dâhil olduğu ölüm/yaralanma ile sonuçlanan kazalar |
|
Lokasyon |
Yol güzergahının farklı noktaları |
HEDEF PLANLI DENETİMLER
Gerekçe: Karayolu trafik güvenliğinin sağlanmasında rol oynayan en önemli etkenlerden biri trafik denetimlerinin etkin, sürekli ve yoğun olarak bir program çerçevesinde uygulanmasıdır.
Tanım: Trafik denetimlerinin etkin sürekli ve yoğun olarak belirli bir program dâhilinde uygulanması
|
Metodolojik Boyut |
|
|
Boyut |
Öneriler |
|
Veri toplama yöntemi |
Tescil ve son yıla ait muayeneye göre araçların yaşı |
|
Araç türü |
• Binek araçlar, • Minibüsler, • Otobüsler, • 3,5 T’dan ağır kamyonlar, • Kamyonetler, • Motorlu iki tekerlekliler |
|
Örneklem boyutu |
Binek araçlar |
ARAÇ GÜVENLİĞİ
Gerekçe: Eski araçlar, yeni araçlardan daha az güvenlik donanımlarına sahiptir. Emniyet kemerleri, hava yastıkları ve araçların yola elverişlilikleri, ABS, ESC, gelişmiş acil durum frenleme, akıllı hız yardımı veya şeritten ayrılma uyarısı gibi daha yeni araçlardaki güvenlik donanımları hem kaza yapma olasılığını, hem de kazanın şiddetini azaltmaya yardımcı unsurlardır.
Tanım: Tescilli 5 yaşından büyük araçların yüzdesi.
|
Metodolojik Boyut |
|
|
Boyut |
Asgari Gereksinimler |
|
Yol türü kapsamı |
Otoyollar, devlet/il yolları, kentsel ve kırsal yollar. |
|
Araç türü (Sonuçlar her araç için ayrı ayrı sunulmalıdır) |
• Binek araçlar, • Minibüsler, • Otobüsler, • 3,5 T’dan ağır kamyonlar, • Kamyonetler, • Motorlu iki tekerlekliler |
|
Lokasyon |
Ülke genelindeki uygun denetim noktalarında gerçekleştirilecektir |
|
Gün içindeki zaman dilimi |
Denetimler gündüz ve geceleyin ışıklandırılmış noktalarda icra edilecektir. |
|
Haftanın günü |
Denetimler hafta içi ve hafta sonu araç yoğunluğuna göre belirli denetim türlerinde yoğunlaştırılarak uygulanacaktır. |
|
Hava Koşulları |
Denetimler hava koşullarına göre sabit, seyir halinde uygulanabilecektir. |
ALTYAPI
Gerekçe: Plan, tasarım ve bakım; altyapının “karayolu güvenliği” açısından kalitesini belirleyen unsurlarıdır.
Karayolu altyapısı için belirlenen bir güvenlik performans göstergesi ile karayolu kullanıcı davranışından veya araç teknolojisinden bağımsız olarak karayolu ağının güvenlik kalitesinin nicel bir temsilinin sağlanması amaçlanmıştır.
Tanım: Belirli bir eşiğin üzerinde güvenlik derecesine sahip olan yollarda kat edilen mesafenin yüzdesi.
|
Metodolojik Boyut |
|
|
Boyut |
Asgari Gereksinimler |
|
Veri toplama yöntemi |
Karayolu Güvenlik Teftişleri* |
|
Yol türü kapsamı |
Otoyollar, devlet/il yolları, kentsel ve kırsal yollar |
|
Araç türü |
Kapsam dışı |
|
Lokasyon |
Tüm karayolu ağı |
|
Gün içindeki zaman dilimi |
Kapsam dışı |
|
Haftanın günü |
Kapsam dışı |
|
Ay |
Kapsam dışı |
|
Tolerans |
Kapsam dışı |
|
Örneklem yöntemleri |
Kapsam dışı |
|
Örneklem boyutu |
Kapsam dışı |